Pse mezi kujtojmë se çfarë kemi ngrënë për mëngjes, por nuk mund të harrojmë momentet stresuese në jetën tonë? Hulumtimet e fundit mund të kenë zbuluar arsyen kryesore pse.

Në një studim të botuar këtë muaj në revistën Current Biology, një ekip studiuesish nga Gjermania i vunë njerëzit përmes një simulimi stresues të intervistës për punë dhe më pas analizuan aktivitetin e trurit të tyre kur kujtonin aspekte të ngjarjes. Rezultatet treguan se truri i njerëzve formoi kujtime të lidhura ngushtë të objekteve në skenarë stresues, duke i bërë ato potencialisht më të dallueshme në mendje.
Le t’i hedhim një vështrim më të afërt hulumtimit mbi kujtimet stresuese, së bashku me këshilla se si të ndiheni më pak të nxitur prej tyre.

Studimi

Për studimin, kërkuesit nga Ruhr-University Bochum rekrutuan 64 persona për të marrë pjesë në një intervistë pune para dy menaxherëve të punësimit. Rreth gjysma e grupit (33 pjesëmarrës) përjetuan një version stresues të simulimit, në të cilin intervistuesit ishin neutralë dhe të rezervuar. Të tjerët morën pjesë në një intervistë pune miqësore me inkurajimin e menaxherëve të punësimit dhe lirinë për të ndarë aspiratat dhe hobi të tyre.

Gjatë gjithë intervistave, pjesëmarrësit u ekspozuan ndaj 24 objekteve. Intervistuesit përdorën rreth gjysmën e objekteve përpara secilit pjesëmarrës.
Të nesërmen, pjesëmarrësit iu nënshtruan skanimeve të rezonancës magnetike funksionale (fMRI) dhe testeve të kujtesës në lidhje me objektet e një dite më parë. Rezultatet treguan se ata që morën pjesë në intervistën stresuese kishin një kujtesë më të fortë të objekteve sesa ata në grupin e intervistës miqësore.
Studiuesit zbuluan gjithashtu se gjurmët e kujtesës së objekteve të përdorura në intervistën stresuese ishin më të lidhura se sa ato të objekteve që nuk ishin përdorur. Meqenëse skanimet e trurit të pjesëmarrësve nga grupi i intervistës miqësore nuk e patën këtë rezultat, ai sugjeron që truri mund të veçojë kujtimet stresuese nga përvojat e tjera.

“Kujtimet stresuese priren të jenë më të forta se kujtimet neutrale, sepse më shumë zona të trurit po aktivizohen. Ky studim tregoi se situatat stresuese të kujtuara më vonë aktivizuan hipokampusin dhe amigdalën,” shpjegon Jon Nash, CMHC, një këshilltar i licencuar klinik i shëndetit mendor, i specializuar për ankthin dhe traumën. “Aty ku ka më shumë lidhje, kujtesa mund të ketë më shumë detaje”.
Ndërsa studimi thellon kuptimin shkencor të mënyrës se si ngjarjet stresuese nguliten në trurin tonë, nevojiten më shumë kërkime për të kuptuar se si faktorë të tjerë mund të ndikojnë në këtë fenomen, thotë Desreen N. Dudley, PsyD, një konsulent për cilësinë e shëndetit mendor dhe psikolog klinik në Teladoc.

“Ndërsa ne të gjithë mund të shfaqim me siguri një tendencë për të kujtuar më lehtë kujtimet emocionale dhe traumatike sesa ato që janë më neutrale, unë besoj se ka faktorë të rëndësishëm që ndikojnë në shkallën në të cilën kujtime të tilla emocionale vazhdojnë në mendjen e dikujt dhe ndikojnë negativisht në jetën e dikujt”, tha ajo.
Dr. Dudley vazhdon: “Për shembull, hulumtime të tjera kanë gjetur se kujtimet që nxisin emocione pozitive janë më të gjata në krahasim me ato që nxisin emocione negative, me kujtimet që shkaktuan emocione negative që u shuan me kalimin e kohës, me përjashtim të individëve që raportuan se kishin përjetuar depresion”.

Pse dallohen kujtimet stresuese

Ekspertët thonë se mund të ketë arsye të tjera pse kujtimet stresuese mund të ndihen kaq të forta, përtej gjetjeve të këtij studimi. Një shpjegim i mundshëm mund të ketë të bëjë me përgjigjet kryesore të frikës së trurit tonë, të cilat mund të shkaktohen nga ngjarje stresuese.
“Në këto përgjigje, ne marrim hormone të ndryshme të lëshuara në qarkullimin tonë të gjakut për t’u përgatitur për t’iu përgjigjur situatave të paraqitura. Adrenalina është një nga këto hormone që rrisin nivelin tonë të ndërgjegjësimit. Me ndërgjegjësim të shtuar, nuk është për t’u habitur që mund të kujtohen më shumë detaje”, – shpjegon Nash.

Një tjetër arsye pse kujtimet stresuese mund të ndihen më të gjalla është sepse ato situata sfiduese na mësojnë mësime të rëndësishme që mund të na shërbejnë në të ardhmen, thotë Dr. Dudley.
“Kjo mund të jetë në formën e një gabimi të bërë, një marrëdhënie të humbur, një vendimi të rrezikshëm ose të ekspozuar ndaj një kërcënimi të dëmtimit emocional ose fizik që shkaktoi përgjigjen mbrojtëse të sistemit nervor autonom të trurit. Kujtimet stresuese priren të mbeten me qëllim që njerëzit të jenë më vigjilentë ndaj njohjes së shenjave të një situate të ngjashme, e cila mund të çojë në të njëjtat ndjenja negative, në mënyrë që ata të jenë më të aftë për ta shmangur atë”.

Menaxhimi i ndikimit të kujtimeve negative

Disa probleme të shëndetit mendor, të tilla si depresioni, ankthi dhe çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD), mund t’i bëjnë njerëzit të ringjallin kujtime stresuese vazhdimisht. Por edhe njerëzit pa probleme të diagnostikuara mund të ndalen në gjëra që preferojnë t’i harrojnë , si një debat me partnerin ose një intervistë pune që shkoi keq.

Si mund ta zbusim efektin e kujtimeve negative në mirëqenien tonë emocionale?

“Shumë kërkime tregojnë se kujtimet stresuese që kanë rezultate problematike, të tilla si nivele ndërhyrëse të kujtimit ose sjellja e niveleve shqetësuese të emocioneve pas kujtimit, ndodhin sepse kujtesa mbetet e pazgjidhur. Terapia mund të ndihmojë në krijimin e zgjidhjeve të nevojshme dhe të ketë një rezultat të qëndrueshëm në përgjigjen emocionale”, – thotë Nash.

Ju gjithashtu mund të përdorni teknika për të përballuar vetë kujtimet stresuese. Dr. Dudley sugjeron të bëni një ditar rreth kujtesës, të sfidoni besimet ose mendimet tuaja rreth asaj kujtese dhe të krijoni një plan veprimi kur jeni të ekspozuar ndaj shkaktarëve të asaj kujtese.

“Kujtojini vetes se është vetëm një kujtim, diçka që tashmë ka ndodhur dhe një kujtim nuk mund t’ju lëndojë”- thotë ajo.