Pse Covid-19 është veçanërisht i keq për shëndetin mendor të fëmijëve?
Kjo pandemi ka sjellë me vete kufizime dhe rregulla që kanë ndryshuar në mënyrë të pashmangshme përditshmërinë e secilit prej nesh, duke prekur grupin e ri që e ka gjetur veten duke pësuar ndryshime në një fazë delikate evolucionare. Për fëmijët, loja dhe bashkëveprimi i lirë me bashkëmoshatarët përfaqëson një nga themelet e zhvillimit kognitiv, motorik dhe emocional dhe me pandeminë këto janë zhdukur, duke i detyruar të vegjlit të mbyllen në shtëpi ose të kufizojnë kontaktet me të tjerët. Ndryshe nga i rrituri, truri i të cilit është i formuar dhe i cili mund të tërheqë burimet e fituara falë përvojave të kaluara, tek fëmijët ka ende disa zona të trurit që janë në rritje, prandaj ndikimi i një ngjarjeje traumatike është më i madh në të gjithë zhvillimin.
Të lindurit gjatë pandemisë: një studim i ri e ka shoqëruar atë me vonesa të lehta zhvillimi në 6 muaj: pse?
Këto gjetje ndoshta mund të shpjegohen me nivelin e stresit dhe ankthit të nënave gjatë shtatzënisë dhe pas lindjes, pikërisht për shkak të aspekteve emocionale që lidhen me pandeminë. Një nënë që përjeton shtatzëninë me një frikë të konsiderueshme për t’u prekur nga virusi dhe se ky është një kërcënim për shëndetin e foshnjës së saj, mund të transmetojë një nivel më të lartë stresi tek fetusi, që i atribuohet gjithashtu rritjes së kortizolit në trupin e gruas. Ndërveprimi me të porsalindurin ndikohet edhe nga gjendja emocionale e nënës, e cila, nëse është shumë e shqetësuar nga infeksioni ose në depresion nga izolimi, mund të përjetojë vështirësi më të mëdha në harmonizimin emocional me fëmijën dhe në përgjigjen e duhur ndaj nevojave të tij.
Si të dalloni nëse një fëmijë ka probleme psikologjike?
Janë disa shenja që mund të interpretohen si “kambanë alarmi”, të denja për vëmendje, sepse janë tregues të mundshëm të vuajtjes emocionale dhe psikologjike të fëmijës. Për shembull, çrregullime në funksionet fiziologjike (ushqyerja, gjumi, kontrolli i sfinkterit), ndryshime të papritura të humorit dhe të qara të pangushëllueshme dhe intensive ose sulme të zemërimit, humbje e motivimit ose interesit për aktivitetet e vlerësuara më parë, tërheqje dhe izolim, rënie drastike në performancën e shkollës, rënie në vëmendje dhe përqendrim… Në përgjithësi, gjithçka që në sytë e prindit përfaqëson një ndryshim domethënës në krahasim me atë se si është zakonisht fëmija dhe që gjeneron vuajtje tek ai, meriton vëmendje, për të kuptuar origjinën e tij dhe për të aktivizuar kështu ndihmën më të përshtatshme.
A ndikoi maska në gjuhën e fëmijëve të vegjël?
Ende nuk ka mjaft studime që mund të konfirmojnë ose jo se përdorimi i maskës ngadalëson zhvillimin e gjuhës. Megjithatë, mund të imagjinojmë që pajisjet e veshura nga të rriturit paraqesin një pengesë shtesë për fëmijët që duhet të mësojnë të flasin, sepse fshehin një pjesë të shprehjes së fytyrës që ndihmon në të kuptuarit verbal dhe, për më tepër, mbytin tingujt me zë të lartë, duke parandaluar një perceptim të saktë të zërit. Megjithatë, të rriturit mund të ndërhyjnë për të mbështetur zhvillimin e gjuhës tek fëmijët, duke ndarë momente të shpeshta të lojës dhe leximit, ku mund t’i japin hapësirë tregimit dhe komunikimit të përshtatshëm për moshën.
Fëmijët dhe pandemia: çfarë përjetuan dhe mbi të gjitha çfarë do të kujtojnë?
Fëmijët me ardhjen e koronavirusit kanë përjetuar ndryshime të rëndësishme në jetën e përditshme, të cilat kanë ndikuar në zakonet, marrëdhëniet dhe ndërveprimet e tyre me moshatarët dhe të rriturit. Pandemia do të përfaqësojë një pjesë të së shkuarës së tyre për fëmijët, domethënëse si për kohëzgjatjen e saj, ashtu edhe për ndikimin emocional që sjell. Si të gjitha përvojat e kaluara, pandemia do të bëhet gjithashtu një kujtim, i përbërë nga episode, imazhe, ndjesi trupore dhe emocione. Se si do të ruhet kjo kujtesë në memorien e fëmijëve varet nga mënyra sesi familjet e tyre dhe ata që i rrethojnë janë përballur me koronavirusin dhe çfarë burimesh kanë arritur të aktivizojnë për të përballuar vështirësitë që kanë dalë.
Si të kujdeseni për shëndetin mendor të fëmijëve tuaj?
Fëmijët kanë nevojë për kujdes, përkushtim, dëgjim dhe vëmendje. Vëzhgimi i sjelljes së tyre dhe reflektimi me ta se si ndihen dhe pse ndonjëherë përjetojnë emocione të caktuara është një nga aspektet për të cilat një prind duhet të kujdeset. Një nga detyrat e të rriturit është, në fakt, të vendosë veten në vendin e fëmijës dhe të pyesë veten se si mund të ndihet dhe çfarë mund të mendojë për atë që po ndodh brenda dhe rreth tij. Sa më të vegjël të jenë fëmijët, aq më shumë kanë nevojë për mbështetjen e prindërve për të fituar dhe zhvilluar burime individuale dhe të marrëdhënieve. Së fundi, është thelbësore që prindërit të kujdesen së pari për shëndetin e tyre mendor, duke e vënë veten si shembull në sytë e fëmijëve të tyre, të cilët nga ana e tyre do të jenë në gjendje të mësojnë ta duan njëri-tjetrin dhe të kërkojnë ndihmë kur është e nevojshme.